دانش‌آموزان، دانشجویان و به طور کلی، فراگیرانی که نتیجه خوبی در امتحانات نمی‌گیرند اغلب برچسب تنبلی یا بی‌توجهی می‌خورند. اگر عملکرد شما در مدرسه، دانشگاه و یا هر آموزشگاهی مطلوب نیست یا با یادگیری مشکل دارید، به هوش و درایت خودتان شک نکنید. احتمالاً برخی جزئیات در این میان دخیل هستند که شما را از پتانسیل واقعی یادگیری‌تان یا «یادگیری موثر» دور می‌کنند. برای نمونه، با جالب کردن فرآیند یادگیری می‌توانید یادگیری موثر را شروع کنید. موارد ساده‌ای مانند یادگرفتن روش درست گوش‌دادن، یادداشت‌برداری و سازمان‌یافته‌تر بودن می‌تواند قدرت فراگیری شما را به جایی برساند که در حال حاضر برایتان غیرقابل‌تصور است.
به کمک مراحل و نکات زیر، یادگیری بهتر و موثرتری را تجربه خواهید کرد:
برای یادگیری موثر در آینده، بررسی کنید که کدام شیوه یادگیری در گذشته برای شما موثرتر بوده است
اساساً یادگیری از طریق «دیدن»، «شنیدن» و «انجام دادن» صورت می‌پذیرد. به عقب برگردید و به یاد بیاورید که چه مواردی بهتر در ذهن شما مانده است: آیا کارعملی‌هایتان را به یاد می‌آورید؟ آیا معلم یک مقاله با جزئیات ارائه کرده بود که خوب در ذهن شما مانده است؟ آیا حل تمرین برای شما موثرتر بوده است؟ هنگامی‌که فهمیدید در گذشته چطور یاد گرفته‌اید، می‌توانید بهتر برای آینده برنامه‌ریزی کنید. البته باید به این نکته مهم نیز اشاره کنیم که بعضی از مردم به ترکیبی از روش‌های یادگیری واکنش بهتری نشان می‌دهند.
برای یادگیری موثر، انجام بدهید
فعالیت‌های عملی فوق‌العاده هستند؛ چرا که تأثیر آنها در ذهن باقی می‌ماند و بیشتر به یادگیری موثر مطالب کمک می‌کند. به منظور بهره‌برداری بیشتر از فعالیت‌های عملی به نکات زیر توجه کنید:
- وقتی در کلاس آزمایش انجام می‌دهید، مطمئن شوید که کاملاً تمرکز دارید؛
- یادداشت‌برداری کنید؛ حتی هنگامی‌که مثلاً در طول صحبت‌های معلم یا استاد عملاً به این کار نیازی نیست. نوشتن، ذهن شما را بازتر می‌کند و هر چه ذهنتان بازتر باشد، اطلاعات سریع‌تر جذب خواهند شد؛
- به جای یادداشت‌برداری می‌توانید صحبت‌ها را ضبط کنید و توجه خود را به گوش دادن معطوف کنید. از فایل‌های ضبط شده بعداً برای یادداشت‌برداری استفاده کنید. این مرحله اضافه وقت‌گیر است، اما از نظریه‌ای استفاده می‌کند که روانشناسان آن را «نظریه کدگذاری دوگانه» (dual-coding hypothesis) می‌نامند. بر طبق این نظریه، هنگامی‌که چیزی را به دو شیوه مختلف تجربه می‌کنید، آن را بهتر فرا می‌گیرید (مثلاً در این مورد، شنیدن و نوشتن).
در حین یادگیری از شر چیزهایی که حواس شما را پرت می‌کند خلاص شوید.
شاید لحن عنوان بالا زیاد مناسب نباشد؛ اما اگر موبایل، موسیقی یا رفیق پرحرفتان حواس شما را پرت می‌کنند نمی‌توانید در حضور آنها یادگیری موثری را تجربه کنید. در یک مکان مناسب بنشینید، تمرکز کنید و با کسی حرف نزنید، چیزهای جالب توجه را در یک کیف نگه دارید یا به اندازه کافی از خودتان دور کنید و اصلاً به آنها فکر نکنید.
با معلم‌ها و اساتید خود رابطه خوبی برقرار کنید
اگر از معلم یا استادتان متنفر باشید، در یادگیری با مشکلات زیادی روبرو خواهید شد. مؤدب باشید و به آنها احترام بگذارید و نشان بدهید که تلاش می‌کنید. به این ترتیب معلم‌ها شما را دوست خواهند داشت و همین کلاس‌ها را برای شما خوشایندتر خواهد کرد. به خاطر داشته باشید که نفرت یا بی‌علاقگی شما به معلم یا کلاس در اغلب موارد ناشی از تلقین است و حتی گاهی به شکل وسواسی ظاهر می‌شود؛ بنابراین بیهوده خودتان و مدرس مربوطه را آزار ندهید و همیشه با یک دید مثبت وارد کلاس شوید.
برای خودتان اهداف کوچک تعیین کنید
مثلاً در طول کلاس نکته برداری کنید و آخر هفته ببیند که آیا می‌توانید بر اساس آنچه که در طول هفته یاد گرفته‌اید یک مقاله بنویسید. قبل از اینکه مبحث جدیدی را شروع کنید چند سؤال در مورد آن موضوع بنویسید و در پایان هر درس ببینید که به چند تا از آن سؤال‌ها می‌توانید پاسخ بدهید. هر بار که به هدفی دست پیدا می‌کنید، برای خود یک پاداش در نظر بگیرید. مثلاً با خرید سی دی یا لباس، بیرون رفتن و خوش‌گذرانی یا اینکه حتی اگر شده یک زنگ تفریح به خودتان جایزه بدهید.
با پیدا کردن راهی برای خوشایندتر کردن فرآیند یادگیری، همه چیز را جالب‌تر و جذاب‌تر کنید
خوشایند و لذت‌بخش بودن هر فرآیندی به انسان برای ادامه دادن آن انگیزه می‌دهد. فرآیند یادگیری موثر نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ بنابراین برای انگیزه دادن به خودتان به هر روشی که می‌توانید متوسل شوید؛ برای نمونه:
- در مورد موضوعی که در حال یادگیری آن هستید چیز جالبی پیدا کرده و تا می‌توانید روی آن تمرکز کنید. هر چه بیشتر به یادگیری تمایل و علاقه داشته باشید، بهتر یاد می‌گیرید؛
- یک «رفیق مطالعه» یا فردی که دوست دارید که همراه با او درس بخوانید پیدا کنید. از همدیگر امتحانات کوتاه بگیرید، در مورد چیزهایی که نمی‌فهمید یا برای شما جالب است بحث کنید، یا با هم نکته برداری کنید. داشتن یک همراه می‌تواند شما را بیشتر به سمت یادگیری ترغیب کند.
به منظور یادگیری موثر، آنچه آموخته‌اید را به صورت خلاصه در یک دفترچه یادداشت کنید
خلاصه‌برداری و نوشتن رئوس مطالب یکی از روش‌های بسیار سودمند برای یادگیری موثر به شمار می‌رود. مثلاً می‌توانید برای هر بخش یا مطلب یک یا دو جمله بنویسید تا بعداً بتوانید به عقب برگردید و آن درس یا مطلب را با آن دو جمله به یاد بیاورید.
چنانچه نتوانستید مطلب مورد نظر را درست به خاطر بیاورید، لازم است که مرور دوباره‌ای بر روی آن داشته باشید.
اگر به مشکل برخورد کردید، کمک بخواهید
بسیاری از مردم از کمک خواستن واهمه دارند. اگر به مشکل برخورد کرده‌اید، بدانید و آگاه باشید که تقریباً همه معلم‌ها و اساتید دوست دارند که به شما کمک کنند تا پیشرفت کنید. برای یافتن پاسخ به سؤالات خود از هر فرد و منبعی که می‌توانید استفاده کنید (مثلاً سایتهایی مانند Stack Exchange) استفاده کنید. اگر پاسخ سؤال خود را پیدا نکردید یا احساس کردید که توضیحات بیشتر می‌تواند به یادگیری موثرتری بینجامد به سراغ معلمتان بروید. هیچ وقت از پرسیدن خجالت نکشید.
شما چه روش‌هایی را برای یادگیری موثر پیشنهاد می‌کنید؟ ایده‌های خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما و سایر کاربران در میان بگذارید.
این مطلب، پیشتر در سایتهای مدرسان معتمد، ویدیوکارد و باشگاه زبان منتشر شده که همگی متعلق به مالک همین وبسایت بوده‌اند.